علت کاهش تراکم استخوان در کودکان چیست و چطور جلوی آن را بگیریم؟

چه عواملی ممکن است باعث کاهش تراکم استخوان در کودکان شود؟
تیم تولید محتوای ایران نوبت
1404/03/17

عوامل کاهش تراکم استخوان در کودکان

کاهش تراکم استخوان در کودکان موضوعی نگران‌کننده است که می‌تواند رشد، کیفیت زندگی و سلامت آینده کودک را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه مهم‌ترین عواملی که ممکن است باعث این مشکل شوند را به تفصیل بررسی می‌کنیم:

کمبود کلسیم و ویتامین D

کلسیم نقش کلیدی در ساختار استخوان‌ها دارد. اگر کودک به اندازه کافی شیر، لبنیات یا منابع گیاهی کلسیم دریافت نکند، تراکم استخوان او کاهش می‌یابد.
ویتامین D نیز برای جذب کلسیم ضروری است. کمبود نور آفتاب یا رژیم غذایی ناکافی می‌تواند سطح ویتامین D را پایین بیاورد.

تغذیه نامناسب و فست‌فود

رژیم‌های غذایی پرچرب، کم‌مغذی و فاقد سبزیجات، لبنیات و غلات کامل موجب کاهش جذب مواد مورد نیاز برای استخوان‌سازی می‌شود.
نوشابه‌های گازدار نیز به دلیل داشتن فسفر زیاد، مانع جذب کلسیم می‌شوند.

کم‌تحرکی و نشستن طولانی

فعالیت فیزیکی، به‌ویژه ورزش‌های تحمل وزن مثل دویدن یا پریدن، استخوان‌ها را قوی‌تر می‌کند.
کودکانی که ساعات زیادی را صرف تبلت، تلویزیون یا کامپیوتر می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای پوکی استخوان قرار دارند.

عوامل ژنتیکی و ارثی

برخی کودکان به‌صورت ژنتیکی تراکم استخوان پایین‌تری دارند یا استعداد بیشتری برای بیماری‌هایی مانند استئوژنز ایمپرفکتا (شکنندگی استخوان) دارند.

مصرف داروهای خاص

داروهای کورتونی (مثل پردنیزولون) یا برخی داروهای ضد صرع در صورت مصرف طولانی‌مدت، به‌طور مستقیم با کاهش تراکم استخوان مرتبط هستند.

بیماری‌های مزمن

بیماری‌هایی مانند سلیاک (عدم تحمل گلوتن)، بیماری کلیوی یا اختلالات جذب در دستگاه گوارش می‌توانند مانع جذب کافی کلسیم و ویتامین D شوند.

اختلالات هورمونی

بیماری‌هایی که در عملکرد هورمون رشد، تیروئید یا غدد فوق کلیوی اختلال ایجاد می‌کنند، می‌توانند رشد استخوانی کودک را مختل کرده و باعث کاهش تراکم شوند.

تولد زودرس یا کم‌وزنی هنگام تولد

نوزادانی که نارس متولد می‌شوند یا وزن تولد کمی دارند، ممکن است ذخایر اولیه استخوانی ضعیف‌تری داشته باشند.

علائم کاهش تراکم استخوان در کودکان

علائم کاهش تراکم استخوان در کودکان
در کودکان، کاهش تراکم استخوان ممکن است در مراحل ابتدایی بدون علامت مشخص باشد، اما با پیشرفت مشکل، برخی نشانه‌ها ظاهر می‌شوند که والدین باید نسبت به آن‌ها حساس باشند. در ادامه، مهم‌ترین علائم کاهش تراکم استخوان در کودکان را بررسی می‌کنیم:

شکستگی‌های مکرر یا بی‌دلیل

کودک ممکن است در اثر ضربات خفیف یا زمین خوردن ساده دچار شکستگی شود.
شکستگی‌هایی که با شدت آسیب وارد شده تناسب ندارند، می‌توانند نشانه‌ی هشداردهنده‌ای از تراکم پایین استخوان باشند.

درد استخوان و مفاصل

دردهای مزمن یا مکرر در ناحیه پاها، زانو، لگن، کمر یا ستون فقرات.
این دردها ممکن است بدون دلیل واضح یا پس از فعالیت فیزیکی بروز کنند.

رشد کمتر از حد طبیعی

کاهش سرعت رشد قدی یا ایست رشد در دوره‌هایی که باید رشد قابل‌توجه رخ دهد.
در نمودار رشد کودک، فاصله گرفتن از منحنی رشد نرمال (طبق استاندارد سنی و جنسی).

تغییر در حالت قامت یا انحنای غیرطبیعی ستون فقرات

انحنای غیرمعمول پشت (قوز یا کیفوز)
شانه‌های نابرابر یا افتاده، مخصوصاً در شرایطی که قبلاً وجود نداشته باشد.

ضعف عضلات یا کاهش استقامت بدنی

زود خسته شدن کودک هنگام فعالیت‌های ساده مانند دویدن، بالا رفتن از پله یا بازی‌های فعالانه.
گاهی همراه با ناتوانی در حفظ تعادل یا ثبات بدن.

در نوزادان و خردسالان

تأخیر در نشستن، ایستادن یا راه رفتن.
نرمی جمجمه یا دفورمیتی‌های استخوانی (مثلاً پاهای پرانتزی شدید یا تغییر شکل قفسه سینه).
نکته مهم: برخی از این علائم ممکن است با بیماری‌های دیگر نیز هم‌پوشانی داشته باشند. بنابراین تشخیص نهایی باید توسط پزشک و با انجام آزمایشات تکمیلی مانند اسکن تراکم استخوان (DEXA) انجام شود. به این منظور اگر به دنبال مرکز تصویربرداری مجهز برای سنجش تراکم استخوان کودکان خود در تهران هستید، به شما مرکز تصویربرداری راد را پیشنهاد می‌کنیم.

روش‌های تشخیص کاهش تراکم استخوان

روش‌های تشخیص کاهش تراکم استخوان
تشخیص کاهش تراکم استخوان در کودکان نیازمند بررسی‌های دقیق پزشکی است، چراکه علائم ممکن است با سایر بیماری‌های عضلانی-اسکلتی یا تغذیه‌ای اشتباه گرفته شوند. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های تشخیص کاهش تراکم استخوان در کودکان را معرفی می‌کنیم:

آزمایش خون

برای بررسی وضعیت تغذیه‌ای و متابولیکی کودک، پزشک ممکن است آزمایشاتی تجویز کند از جمله:
سطح کلسیم خون
ویتامین دی (25-hydroxy vitamin D)
فسفر و منیزیم
هورمون پاراتیروئید (PTH)
هورمون رشد (GH) یا IGF-1
شاخص‌های عملکرد کلیه یا کبد
این نتایج می‌توانند کمبودهای تغذیه‌ای یا اختلالات زمینه‌ای را نشان دهند.

اسکن تراکم استخوان (DEXA scan)

اسکن DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) دقیق‌ترین روش برای اندازه‌گیری تراکم استخوان است.
در کودکان، معمولاً اسکن ناحیه ستون فقرات کمری و تمام بدن انجام می‌شود.
نتایج به‌صورت Z-score ارائه می‌شود (برخلاف بزرگسالان که T-score دارند) و نسبت به میانگین کودکان هم‌سن و هم‌جنس کودک مقایسه می‌شود.
Z-score پایین‌تر از -2 معمولاً نشان‌دهنده تراکم پایین استخوان است.

آزمایش ژنتیک (در موارد خاص)

اگر سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌هایی مانند استئوژنز ایمپرفکتا (Osteogenesis Imperfecta) یا سایر اختلالات ارثی استخوانی وجود داشته باشد، آزمایش ژنتیکی ممکن است تجویز شود.

رادیوگرافی (X-ray) ساده

برای بررسی شکستگی‌های مکرر یا تغییرات استخوانی مانند پوکی یا نرمی استخوان.
ممکن است ضخامت استخوان کاهش‌یافته یا ساختار استخوان شکننده دیده شود.
مفید به‌ویژه در مواردی که کودک دچار درد یا تغییر شکل استخوانی شده است.

بررسی وضعیت تغذیه، رشد و سابقه خانوادگی

پزشک ممکن است اطلاعات دقیقی درباره موارد زیر جمع‌آوری کند:
رژیم غذایی و میزان مصرف لبنیات
میزان قرارگیری در معرض نور خورشید
الگوی رشد کودک (نمودارهای رشد)
سابقه خانوادگی شکستگی یا بیماری‌های استخوانی
میزان فعالیت بدنی و سبک زندگی کودک

معاینه بالینی

پزشک با بررسی وضعیت قامتی، انحنای ستون فقرات، حساسیت به لمس استخوان‌ها و مفاصل، و نشانه‌های ظاهری دیگر می‌تواند دید اولیه‌ای نسبت به تراکم استخوان کودک به‌دست آورد.
جمع‌بندی: تشخیص کاهش تراکم استخوان در کودکان، ترکیبی از بررسی‌های بالینی، آزمایشگاهی و تصویربرداری است. مداخله‌ی به‌موقع و تشخیص زودهنگام، از عوارضی مانند شکستگی‌های مکرر و اختلال رشد جلوگیری می‌کند.

روش‌‌های پیشگیری از پوکی استخوان کودکان

روش‌‌های پیشگیری از پوکی استخوان کودکان
روش‌های پیشگیری یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند رشد طبیعی، سلامت اسکلتی و کیفیت زندگی آینده کودک را تضمین کند. در این بخش، راهکارهای مؤثر برای پیشگیری را به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم:

تغذیه سالم و متعادل

افزایش مصرف کلسیم: از طریق غذاهایی مانند شیر و لبنیات، بادام، کنجد، سبزی‌های برگ سبز (اسفناج، کلم بروکلی)، ماهی ساردین و غلات غنی‌شده.
افزایش دریافت ویتامین D: از منابعی مثل زرده تخم‌مرغ، ماهی‌های چرب (مثل سالمون)، کره و مواد غذایی غنی‌شده. همچنین، قرار گرفتن روزانه در معرض نور آفتاب (۱۰ تا ۱۵ دقیقه) بدون ضدآفتاب، به‌ویژه در ساعات مناسب روز بسیار مؤثر است.
کاهش مصرف نوشابه و خوراکی‌های مضر: فسفات موجود در نوشابه‌های گازدار مانع جذب کلسیم می‌شود و باید تا حد امکان از رژیم غذایی کودک حذف گردد.

افزایش فعالیت بدنی

ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی، دویدن، پریدن، دوچرخه‌سواری و ورزش‌های گروهی تراکم استخوان را بالا می‌برند.
کودک باید حداقل ۱ ساعت در روز فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشد.

خواب کافی

رشد استخوان در کودکان به شدت با خواب شبانه‌ی باکیفیت مرتبط است، چرا که ترشح هورمون رشد در خواب عمیق اتفاق می‌افتد.

غربالگری و پایش منظم

بررسی‌های دوره‌ای رشد قدی و وزنی کودک توسط پزشک
ارزیابی رژیم غذایی، سبک زندگی و بررسی علائم خطر توسط والدین

روش‌‌های درمان پوکی استخوان کودکان

درمان به‌موقع، از عوارض بلندمدت مثل شکستگی‌های زودرس، اختلال رشد و بدشکلی استخوانی جلوگیری می‌کند. در این بخش روش های درمان را به تفصیل شرح می‌دهیم:

مصرف مکمل‌ها

در صورت تشخیص کمبود، پزشک ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
مکمل کلسیم
مکمل ویتامین D3 با دوز مناسب سن کودک
در برخی موارد، استفاده از مکمل‌های منیزیم، فسفر یا روی نیز توصیه می‌شود.

درمان بیماری‌های زمینه‌ای

اگر کاهش تراکم استخوان به‌دلیل بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید، سلیاک، بیماری‌های کلیوی یا مصرف داروهای خاص ایجاد شده باشد، درمان بیماری پایه و تنظیم داروها ضروری است.

فیزیوتراپی و تمرین‌های اختصاصی

در موارد پیشرفته یا همراه با درد و شکستگی، تمرین‌های فیزیوتراپی برای بهبود تعادل، قدرت عضلانی و محافظت از استخوان‌ها توصیه می‌شود.

مشاوره تخصصی

متخصص تغذیه برای اصلاح برنامه غذایی
متخصص غدد کودکان در صورت شک به مشکلات هورمونی
متخصص ارتوپدی یا روماتولوژی اطفال در صورت وجود شکستگی‌های مکرر یا اختلال در ساختار استخوان
جمع‌بندی نهایی: پیشگیری از کاهش تراکم استخوان در کودکان با سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، ورزش و توجه به علائم اولیه ممکن است.
روش‌‌های درمان پوکی استخوان کودکان

توصیه پایانی

در مرکز تصویربرداری راد، ما باور داریم که پیشگیری و تشخیص زودهنگام، کلید حفظ سلامت استخوان‌ها در دوران رشد است. اگر کودک شما علائمی مانند دردهای استخوانی، کاهش رشد یا سابقه شکستگی دارد، ارزیابی دقیق و علمی می‌تواند مسیر درمان را هموارتر کند. با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های به‌روز و تیم متخصص، خدمات تصویربرداری مانند رادیوگرافی و سنجش تراکم استخوان با دقت بالا انجام می‌شود تا با کمترین دغدغه، بهترین تصمیم برای سلامت فرزندتان گرفته شود. لذا برای دریافت مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 5 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
ncbi.nlm.nih.gov
theros.org.uk

شیر و لبنیات بسیار مفیدند، اما عوامل دیگری مثل نور آفتاب، فعالیت بدنی، و سلامت عمومی بدن نیز نقش اساسی دارند.

خیر، کوتاهی قد می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اما اگر با علائمی مانند درد استخوان یا شکستگی همراه باشد، بررسی تراکم استخوان توصیه می‌شود.

خیر، مصرف خودسرانه این مکمل‌ها ممکن است باعث مشکلاتی مثل رسوب کلسیم در کلیه شود. همیشه باید زیر نظر پزشک تجویز شوند.

لیست نظرات

یعقوب م

خیلی مقاله مفیدی بود. اصلاً نمی‌دونستم که بی‌تحرکی و استفاده زیاد از تبلت هم ممکنه باعث ضعف استخوانی بشه. حتماً سبک زندگی پسرم رو اصلاح می‌کنم.

مهدی

مقاله بسیار دقیق و علمی نوشته شده. اگر والدین این نکات ساده رو رعایت کنن، می‌تونن از خیلی از مشکلات آینده جلوگیری کنن

سمیه میر

کاش این مقاله رو زودتر می‌خوندم. دختر من پارسال یه شکستگی بدون دلیل داشت، تازه متوجه شدم چقدر تغذیه و آفتاب گرفتن مهمه


رادیولوژی و سونوگرافی راد - بهترین تصویربرداری بلوار کشاورز