چرا برخی از کودکان بیشتر مستعد ابتلا به مشکلات استخوانی هستند؟

برخی کودکان به دلایل ژنتیکی، تغذیه نامناسب، یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلالات هورمونی و گوارشی بیشتر در معرض مشکلات استخوانی قرار دارند. کمبود کلسیم، ویتامین D و پروتئین، همچنین استفاده طولانی‌مدت از داروهایی مثل کورتون‌ها می‌تواند رشد و استحکام استخوان‌ها را مختل کند.
علاوه بر این، سبک زندگی بی‌تحرک و قرار نگرفتن کافی در معرض نور آفتاب نیز از عوامل مهم‌اند. کودکانی که دیر یا زودتر از حد طبیعی وارد بلوغ می‌شوند یا در محیط‌هایی با آلودگی زیاد زندگی می‌کنند نیز ممکن است فرصت رسیدن به تراکم استخوانی مطلوب را از دست بدهند. پیشگیری با تغذیه مناسب، فعالیت بدنی و بررسی‌های پزشکی منظم امکان‌پذیر است.

تغذیه نقش اساسی در رشد و سلامت استخوان‌های کودکان دارد و یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از بیماری‌های استخوانی است. کلسیم مهم‌ترین ماده معدنی برای ساخت و استحکام استخوان‌هاست و اگر کودک به اندازه کافی از منابعی مانند شیر، ماست، پنیر، بادام و سبزیجات برگ‌سبز استفاده نکند، احتمال ضعف استخوانی در او افزایش می‌یابد. علاوه بر کلسیم، ویتامین D برای جذب مؤثر کلسیم در بدن ضروری است. کمبود ویتامین D که معمولاً به‌دلیل کمبود آفتاب یا رژیم غذایی فقیر رخ می‌دهد، باعث نرمی استخوان (راشیتیسم) در کودکان می‌شود.
از سوی دیگر، پروتئین نیز در ساختار و ترمیم بافت استخوانی نقش دارد. مصرف ناکافی پروتئین به‌ویژه در دوره‌های رشد سریع می‌تواند فرایند استخوان‌سازی را با کندی مواجه کند. همچنین مواد مغذی دیگری مانند فسفر، منیزیم، و ویتامین K نیز در فرآیند متابولیسم استخوان مؤثرند. رژیم غذایی حاوی نوشابه‌های گازدار، فست‌فود و شکر زیاد نیز می‌تواند جذب مواد معدنی را مختل کرده یا باعث دفع آن‌ها از بدن شود. در مجموع، تغذیه متعادل و سرشار از مواد مغذی، زیربنای سلامت استخوان در دوران کودکی است.

برخی بیماری‌های مزمن می‌توانند روند طبیعی رشد و استحکام استخوان‌ها را مختل کنند. بیماری‌هایی مانند:

بیماری سلیاک (عدم تحمل گلوتن)

در این بیماری، روده باریک توانایی جذب مواد مغذی از جمله کلسیم و ویتامین D را از دست می‌دهد، که باعث ضعف استخوانی و افزایش خطر شکستگی می‌شود.

بیماری‌های کلیوی مزمن

کلیه‌ها در تنظیم سطح کلسیم و فسفر نقش دارند. در صورت اختلال در عملکرد کلیه، تعادل این مواد به هم می‌خورد و استخوان‌ها شکننده می‌شوند.

دیابت نوع یک

کودکان دیابتی به‌ویژه اگر قند خون کنترل نشده‌ای داشته باشند، دچار اختلال در ساخت بافت استخوانی می‌شوند و خطر ابتلا به پوکی یا ضعف استخوان در آن‌ها بالاتر است.

کم‌کاری تیروئید

هورمون تیروئید برای رشد طبیعی استخوان ضروری است. کم‌کاری آن باعث کند شدن رشد و اختلال در تشکیل استخوان می‌شود.

کمبود هورمون رشد

هورمون رشد مستقیماً در طویل شدن استخوان‌ها و افزایش قد مؤثر است. در صورت کمبود این هورمون، استخوان‌ها رشد مناسبی نخواهند داشت و ممکن است تراکم استخوانی کاهش یابد.

بیماری‌های التهابی مزمن (مانند آرتریت روماتوئید نوجوانان)

این بیماری‌ها با التهاب مزمن و همچنین استفاده از داروهای ضدالتهاب (کورتون‌ها) همراه‌اند که هر دو می‌توانند به تحلیل رفتن استخوان منجر شوند.

اختلالات ژنتیکی مانند استئوژنز ایمپرفکتا (بیماری استخوان شکننده)

این بیماری باعث نقص در تولید کلاژن نوع I می‌شود، که ساختار اصلی استخوان است. نتیجه آن استخوان‌های بسیار شکننده و استعداد به شکستگی‌های مکرر است.

کم‌تحرکی یکی از عوامل مهم در بروز و تشدید مشکلات استخوانی در کودکان است. فعالیت بدنی، به‌ویژه ورزش‌های تحمل‌کننده وزن (مثل دویدن، پریدن، طناب زدن، فوتبال، بسکتبال)، باعث تحریک سلول‌های استخوان‌ساز (استئوبلاست‌ها) شده و رشد و استحکام استخوان‌ها را تقویت می‌کند. کودکانی که بیشتر وقت خود را صرف نشستن، تماشای تلویزیون یا بازی با موبایل و تبلت می‌کنند، فرصت کافی برای این تحریک فیزیکی را از دست می‌دهند.
همچنین، بی‌تحرکی می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوانی، ضعیف شدن عضلات حمایت‌کننده استخوان و حتی تغییرات ساختاری مانند ناهنجاری‌های قامتی (مثلاً کیفوز یا اسکولیوز خفیف) شود. در نتیجه، کودکانی که سبک زندگی کم‌تحرک دارند، بیشتر در معرض شکستگی، دردهای اسکلتی و تأخیر در رشد استخوانی خواهند بود. تشویق کودکان به بازی‌های فعال، ورزش منظم و کاهش زمان استفاده از ابزارهای دیجیتال می‌تواند نقش مؤثری در حفظ سلامت استخوانی آن‌ها ایفا کند.

عوامل محیطی نقش قابل‌توجهی در سلامت استخوانی کودکان دارند و می‌توانند به شکل مستقیم یا غیرمستقیم بر رشد، تراکم و استحکام استخوان‌ها تأثیر بگذارند. در ادامه مهم‌ترین این عوامل را به‌طور کامل شرح می‌دهیم:

کمبود نور خورشید

نور خورشید مهم‌ترین منبع طبیعی برای تولید ویتامین D در بدن است. کودکانی که بیشتر وقت خود را در فضای بسته می‌گذرانند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که میزان آفتاب کمتر است (مثل مناطق سرد و ابری)، ممکن است با کمبود ویتامین D مواجه شوند. این کمبود باعث جذب ضعیف کلسیم و در نتیجه ضعف یا نرمی استخوان (راشیتیسم) می‌شود.

آلودگی هوا

آلودگی، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، باعث کاهش نفوذ اشعه UVB خورشید به سطح پوست می‌شود و تولید ویتامین D را کاهش می‌دهد. همچنین آلاینده‌ها می‌توانند باعث التهاب مزمن و اختلال در فرآیند رشد استخوانی شوند.

شرایط اقتصادی و فرهنگی

در برخی مناطق، به‌دلیل فقر یا نبود آگاهی، والدین امکان تأمین غذاهای مغذی یا مکمل‌های موردنیاز برای رشد کودک را ندارند. همچنین در برخی فرهنگ‌ها، بازی کردن یا ورزش برای کودکان اولویت ندارد و این موضوع منجر به کم‌تحرکی و ضعف عضلانی و استخوانی می‌شود.

آلودگی‌های سرب و فلزات سنگین

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض سرب یا سایر فلزات سنگین (مثلاً در آب یا رنگ‌های دیواری فرسوده) ممکن است رشد استخوان را مختل کرده و با تجمع در استخوان‌ها، ساختار آن‌ها را ضعیف کند. این مورد بیشتر در مناطق صنعتی یا خانه‌های قدیمی دیده می‌شود.

برای پیشگیری از مشکلات استخوانی و تقویت استخوان‌های کودکان، توجه به چند اصل کلیدی در تغذیه، سبک زندگی و مراقبت‌های پزشکی ضروری است. در ادامه، مهم‌ترین راهکارها آورده شده‌اند:
تغذیه مناسب و غنی از مواد مغذی: رژیم غذایی سرشار از کلسیم، ویتامین D، پروتئین، و ریزمغذی‌هایی مانند ویتامین K، منیزیم و فسفر.
افزایش تحرک و فعالیت بدنی: فعالیت‌های بدنی مانند ورزش‌های تحمل وزن و بازی در فضای باز با کاهش زمان استفاده از وسایل دیجیتال.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید: روزانه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در آفتاب صبحگاهی یا عصرگاهی (بدون ضدآفتاب).
مصرف مکمل‌ها: در صورت نیاز و با مشورت پزشک.
پیشگیری از آسیب‌ها و مراقبت از وضعیت بدنی: آموزش نشستن و ایستادن درست، جلوگیری از حرکات آسیب‌زا و استفاده از کفش مناسب.
غربالگری و پیگیری بیماری‌های زمینه‌ای: بررسی‌های دوره‌ای رشد و پیگیری پزشکی و سنجش تراکم استخوان در کودکان با بیماری‌های مزمن، دردهای استخوانی یا سابقه شکستگی مکرر.
لازم به ذکر است افراد ساکن در محدوده مرکز تهران که به دنبال مرکز مناسب با تجهیزات پیشرفته هستند می‌توانند به سنجش تراکم استخوان کودکان در مرکز تصویر برداری راد واقع در بلوار کشاورز مراجعه کنند.

برای پیشگیری از مشکلات استخوانی در کودکان، ترکیب یک سبک زندگی فعال، تغذیه متعادل و محیطی سالم ضروری است. والدین باید مراقب باشند کودکشان روزانه به میزان کافی در معرض نور آفتاب قرار گیرد، تحرک بدنی مناسب داشته باشد، و از رژیم غذایی غنی از کلسیم، ویتامین D، پروتئین و سایر ریزمغذی‌های حیاتی استفاده کند. همچنین در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای یا علائم نگران‌کننده مانند درد استخوان، تأخیر رشد یا شکستگی‌های مکرر، مشاوره با پزشک متخصص کودکان یا فوق تخصص غدد توصیه می‌شود. در صورت توصیه پزشک به سنجش تراکم استخوان، در صورتی که ساکن تهران هستید می‌توانید به مرکز رادیولوژی و سونوگرافی راد در بلوار کشاورز مراجعه کنید که با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و کادر مجرب و متخصص، خدماتی با کیفیت بالا و تشخیص دقیق به شما ارائه می دهد. همچنین می‌توانید برای رزرو نوبت از طریق دکمه دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
bumrungrad.com
rileychildrens.org