سونوگرافی چگونه به تشخیص آسیت یا وجود آب در شکم کمک می‌کند؟

سونوگرافی شکم یکی از دقیق‌ترین و در دسترس‌ترین روش‌های تشخیصی برای شناسایی وجود آب یا تجمع مایع در شکم است که اصطلاحاً به آن آسیت (Ascites) گفته می‌شود.
در این روش پزشک با استفاده از دستگاه اولتراسوند که از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند تصویری زنده از درون شکم به‌دست می‌آورد. این امواج پس از برخورد به اندام‌های داخلی و مایع‌ها بازتاب پیدا کرده و تصویر به‌صورت سیاه و سفید روی مانیتور دیده می‌شود.
در حالت طبیعی اندام‌های داخلی مانند کبد، طحال، روده و کلیه در کنار هم و بدون فاصله مشخص دیده می‌شوند اما اگر بین این اندام‌ها مایع جمع شده باشد پزشک در سونوگرافی نواحی تیره‌رنگ (Hypoechoic) مشاهده می‌کند که دقیقاً نشانه وجود آب در شکم است.
اولتراسوند نه‌تنها وجود مایع را نشان می‌دهد بلکه موارد زیر را هم مشخص می‌کند:
مقدار تقریبی آسیت: از چند میلی‌لیتر تا چند لیتر مایع را می‌توان تشخیص داد.
محل تجمع مایع: مثلاً فقط اطراف کبد، در لگن یا به‌صورت منتشر در تمام شکم.
نوع مایع: سونوگرافی می‌تواند تشخیص دهد مایع شفاف است یا غلیظ (نشانه عفونت یا تومور).
تأثیر بر اندام‌ها: آیا فشار مایع باعث جابجایی احشاء شده است یا نه.
در مراکز مجهز پزشک متخصص رادیولوژی با دقت بالایی این تصاویر را بررسی کرده و در صورت نیاز، محل دقیق مایع را برای انجام نمونه‌گیری (پاراسنتز) مشخص می‌کند.
به‌طور خلاصه اولتراسوند شکم با نمایش تصویری واضح از اندام‌ها و فضاهای بین آن‌ها وجود کوچک‌ترین مقدار آب در شکم را آشکار می‌کند.
این روش کاملاً بی‌خطر، بدون درد و بدون نیاز به اشعه است و به‌راحتی می‌تواند تشخیص را سریع‌تر و دقیق‌تر از سایر روش‌ها انجام دهد. چنانچه قصد انجام سونوگرافی در بلوار کشاورز را دارید می‌توانید به مرکز تصویربرداری راد مراجعه کنید.

دلایل و عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز این وضعیت شوند که در ادامه موارد رایج را شرح می‌دهیم:

سیروز یا نارسایی مزمن کبد

شایع‌ترین علت آسیت آسیب به سلول‌های کبدی است. در سیروز جریان خون در ورید پورت مختل می‌شود و فشار داخل عروق کبد بالا می‌رود (پرفشاری ورید پورت). همین موضوع موجب خروج مایع از رگ‌ها و تجمع آن در شکم می‌شود.

نارسایی قلبی

در صورت ضعف عملکرد قلب خون به‌خوبی از اندام‌ها بازنمی‌گردد و فشار در وریدهای بدن افزایش می‌یابد. این افزایش فشار می‌تواند باعث تراوش مایع به داخل حفره شکم گردد.

بیماری‌های کلیوی یا سندرم نفروتیک

در نارسایی کلیه سطح پروتئین خون کاهش می‌یابد و همین امر تعادل مایع بین بافت‌ها و رگ‌ها را برهم می‌زند؛ در نتیجه مایع از رگ‌ها به سمت حفره‌ی شکمی نشت می‌کند.

بدخیمی‌ها و سرطان‌های شکمی

سرطان‌های تخمدان، کبد، معده یا لوزالمعده می‌توانند موجب التهاب و افزایش نفوذپذیری عروق شوند. در این حالت آسیت معمولاً مایع تیره‌تر، چسبناک‌تر و گاهی خونی دارد.

عفونت‌های شکمی (پریتونیت)

التهاب پرده‌ی صفاق یا پریتون می‌تواند در اثر باکتری، سل یا عفونت‌های قارچی ایجاد شود و باعث ترشح مایع در فضای شکمی گردد.

سوءتغذیه شدید و کمبود پروتئین

کاهش آلبومین خون در اثر تغذیه‌ی نادرست یا بیماری‌های گوارشی نیز از دلایل فرعی اما قابل‌توجه آسیت است.

این عارضه معمولاً به‌صورت تدریجی ایجاد می‌شود و در مراحل اولیه ممکن است بیمار متوجه آن نشود. اما با افزایش حجم مایع در حفره شکمی، علائم فیزیکی و بالینی آشکارتر می‌شوند. مهم‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از:
افزایش تدریجی اندازه شکم:
یکی از نخستین علائم، ورم یا برآمدگی قابل‌مشاهده در شکم است. بیمار ممکن است احساس کند شکمش “نفخ کرده” یا لباس‌هایش در ناحیه‌ی کمر تنگ‌تر شده‌اند.
احساس سنگینی، پری یا فشار در شکم:
وجود مایع باعث ایجاد حس سنگینی یا فشار داخلی در ناحیه سریر شکم می‌شود به‌ویژه هنگام نشستن یا خم شدن.
افزایش وزن غیرقابل توجیه:
چون مایع در بدن تجمع پیدا می‌کند بیمار ممکن است در مدت کوتاهی چند کیلوگرم وزن اضافه کند بدون اینکه مصرف غذایی‌اش تغییر کرده باشد.
تنگی نفس یا دشواری در تنفس:
هنگامی که مقدار مایع زیاد شود دیافراگم را به سمت بالا فشار می‌دهد و فضای ریه برای تنفس کاهش می‌یابد. این وضعیت باعث تنگی نفس به‌ویژه در حالت درازکش می‌شود.
کاهش اشتها و زود سیر شدن:
فشار مایع بر معده باعث می‌شود فرد نتواند وعده‌های غذایی را کامل مصرف کند.
ورم پاها (ادم):
مایع اضافی ممکن است به پاها سرایت کند و سبب تورم در قوزک و ساق پا شود به‌ویژه در مواردی که آسیت ناشی از بیماری کبد یا قلب باشد.
درد یا ناراحتی خفیف شکمی:
گاهی کشش بافت‌ها و پوست ناحیه شکم باعث درد مبهم و دائم می‌شود.
برجسته شدن ناف و رگ‌های سطحی شکم:
در آسیت شدید ناف بیرون‌زده و شبکه‌ی وریدی در دیواره شکم قابل رؤیت می‌شود.

آسیت به معنای تجمع مایع در شکم است و معمولاً نشانه یک بیماری زمینه‌ای مانند مشکلات کبدی کلیوی یا قلبی محسوب می‌شود. سونوگرافی شکم بهترین روش برای تشخیص وجود و مقدار آب در شکم است زیرا تصاویر دقیقی از محل مایع و وضعیت اندام‌های داخلی ارائه می‌دهد. آگاهی از علائم مانند بزرگ شدن شکم احساس سنگینی و تنگی نفس به تشخیص سریع‌تر کمک می‌کند. انجام سونوگرافی در مراکز تصویربرداری مجهز با دقت بالا امکان تشخیص و پیگیری مؤثر را فراهم می‌سازد و در درمان صحیح بیمار نقش مهمی دارد.
در پایان شایان ذکر است که هدف مرکز رادیولوژی و سونوگرافی راد ارائه خدمات دقیق سریع و قابل اعتماد در زمینه تشخیص بیماری‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته سونوگرافی و رادیولوژی است. در بررسی موارد مشکوک به آب آوردگی شکم متخصصان این مرکز با دقت بالا حجم و محل مایع را شناسایی کرده و گزارشی علمی برای پزشک معالج تهیه می‌کنند تا مسیر درمان با اطمینان بیشتری طی شود. تصویربرداری راد با تکیه بر تجربه متخصصان و تجهیزات دیجیتال روز دنیا تلاش دارد تا بیماران تجربه‌ای ایمن آرام و مطمئن از انجام سونوگرافی و سایر خدمات تشخیصی داشته باشند. لذا اگر قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
clevelandclinic.org
nursetogether.com