آیا درد شدید شکم همیشه نشانه آپاندیس است؟

درد شدید شکم همیشه به معنای آپاندیس نیست. این باور عمومی در میان مردم وجود دارد که هر درد ناگهانی در شکم نشان‌دهنده التهاب آپاندیس است اما واقعیت این است که شکم یک ناحیه پیچیده با ارگان‌های متعدد است و درد ممکن است از ده‌ها علت مختلف ناشی شود.
این عارضه معمولاً با دردی شروع می‌شود که در ابتدا اطراف ناف حس می‌شود و سپس به سمت پایین راست شکم منتقل می‌گردد. این درد اغلب پیوسته است و با حرکت یا لمس بیشتر می‌شود ممکن است هم‌زمان با تهوع، بی‌اشتهایی و تب خفیف همراه باشد.
با این حال دلایل شایع دیگری هم وجود دارد که می‌توانند درد مشابه ایجاد کنند از جمله:
نفخ شدید یا تجمع گاز در روده
عفونت‌های گوارشی (ویروسی یا باکتریایی)
سنگ کلیه یا التهاب مجاری ادراری
مشکلات تخمدان یا کیست در خانم‌ها
حتی دردهای عضلانی جدی ناشی از فعالیت یا فشار
به همین دلیل نمی‌توان بر اساس شدت درد این عارضه را تشخیص داد. تنها راه اطمینان مراجعه به پزشک و انجام معاینه دقیق است تا علت اصلی مشخص شود.

تشخیص علت درد شکم نیازمند بررسی دقیق و مرحله‌به‌مرحله است چون این درد می‌تواند از ده‌ها علت مختلف ناشی شود؛ از مشکلات ساده گوارشی تا بیماری‌های جدی مثل آپاندیسیت یا زخم معده. پزشکان برای شناسایی منشأ درد از مجموعه‌ای از روش‌های بالینی و پاراکلینیکی استفاده می‌کنند. در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را مرور می‌کنیم:

شرح حال و معاینه فیزیکی

اولین و مهم‌ترین مرحله بررسی است. پزشک با پرسیدن سؤالاتی درباره محل درد، شدت، مدت زمان، عوامل تشدید یا کاهش، حالت تهوع، تب یا تغییر در اجابت مزاج شروع می‌کند.
در معاینه فیزیکی لمس نواحی مختلف شکم انجام می‌شود تا مشخص شود کدام قسمت حساس‌تر یا متورم است.

آزمایش‌های خونی

این آزمایش‌ها اطلاعات زیادی درباره وضعیت داخلی بدن می‌دهند؛ مثلاً:
افزایش گلبول‌های سفید نشانه التهاب یا عفونت (مثل آپاندیسیت) است.
افزایش آنزیم‌های کبدی یا پانکراس می‌تواند نشانه مشکلات در این اندام‌ها باشد.

آزمایش ادرار

در مواردی که احتمال درد ناشی از سنگ کلیه یا عفونت مجاری ادراری وجود دارد آزمایش ادرار به تشخیص دقیق کمک می‌کند.

سونوگرافی شکم

یکی از رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری است؛ در دسترس، سریع و بدون درد. برای بررسی این عارضه کیست تخمدان، کیسه صفرا، سنگ کلیه و حتی التهاب روده‌ها مفید است. اگر قصد انجام سونوگرافی در بلوار کشاورز را دارید می‌توانید به مرکز تصویربرداری راد مراجعه کنید.

سی‌تی‌اسکن یا MRI

وقتی علائم مبهم باشند یا درد شدید بدون توضیح مشخص وجود داشته باشد پزشک ممکن است از این روش‌ها استفاده کند؛ تصویر دقیق‌تری از اندام‌های داخلی می‌دهد و حتی مشکلات کوچک را نشان می‌دهد.

آندوسکوپی و کولونوسکوپی

در صورت وجود درد مزمن یا تکرارشونده آندوسکوپی برای مشاهده مستقیم داخل معده و روده انجام می‌شود و می‌تواند زخم، التهاب یا حتی توده‌ها را شناسایی کند.
به طور کلی تشخیص علت درد شکم ترکیبی از شرح حال، معاینه و آزمایش‌های هدفمند است. نباید به خوددرمانی یا حدس شخصی بسنده کرد؛ چون تأخیر در مراجعه ممکن است وضعیت خطرناکی مثل آپاندیسیت یا انسداد روده را پیچیده‌تر کند.

این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که مجرای باریک داخل آپاندیس بسته شود و باکتری‌ها نتوانند خارج شوند در نتیجه التهاب و عفونت شروع می‌شود. این انسداد می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که در زیر به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
انسداد مکانیکی: شایع‌ترین علت آپاندیسیت است. گاهی توده‌های مدفوع سفت (سنگ مدفوع یا فکالیت) در دهانه آپاندیس گیر می‌کنند و مانع تخلیه ترشحات داخلی آن می‌شوند.
عفونت‌های گوارشی: برخی ویروس‌ها یا باکتری‌ها می‌توانند باعث تورم دیواره روده و آپاندیس شوند. این التهاب مجرا را می‌بندد و منجر به تجمع ترشحات و رشد میکروب‌ها می‌گردد.
بزرگ شدن بافت لنفاوی: در زمان عفونت‌های تنفسی یا گوارشی غدد لنفاوی اطراف روده ممکن است بزرگ شوند و فشار مکانیکی ایجاد کنند که مسیر خروج آپاندیس را مسدود می‌کند.
جسم خارجی: در موارد نادر ورود جسم بسیار کوچک (مثل دانه، هسته یا غذای سخت) به داخل مجرای آپاندیس می‌تواند عامل انسداد باشد.
ضربه یا فشار به شکم: ضربه مستقیم به دیواره شکم یا فشار طولانی‌مدت بر ناحیه راست پایین شکم ممکن است به تحریک آپاندیس و التهاب آن منجر شود.
ناهنجاری‌های مادرزادی: در برخی افراد مسیر آپاندیس از بدو تولد باریک‌تر یا خمیده‌تر است و این شکل ساختاری احتمال انسداد و التهاب را افزایش می‌دهد.
افزایش فعالیت باکتریایی: وقتی محیط داخلی آپاندیس بسته می‌شود، باکتری‌های طبیعی روده شروع به تکثیر بیش از حد می‌کنند و باعث عفونت و تورم شدید می‌شوند.

مراجعه به پزشک در زمان مناسب می‌تواند از عوارض خطرناک درد شکم جلوگیری کند. هر درد شکمی نشانه بیماری جدی نیست اما بعضی علائم هشدار می‌دهند که نباید منتظر ماند. در ادامه مواردی را می‌خوانی که در صورت مشاهده بهتر است فوراً به پزشک مراجعه شود:
درد شدید یا ناگهانی
اگر درد در عرض چند ساعت شدیدتر می‌شود یا ناگهانی شروع شده و همراه با ضعف یا سرگیجه است احتمال وجود آپاندیسیت، خونریزی داخلی یا انسداد روده مطرح می‌شود.
تهوع یا استفراغ مکرر
استفراغ‌های تکرارشونده به‌ویژه همراه با درد نشانه التهاب معده، رودۀ باریک یا حتی انسداد ممکن است باشد.
تب یا لرز
وجود تب همراه درد شکم معمولاً نشان‌دهنده عفونت است؛ مثل آپاندیسیت یا التهاب کیسه صفرا.
نفخ شدید یا ناتوانی در دفع گاز و مدفوع
اگر شکم متورم می‌شود و فرد نمی‌تواند گاز یا مدفوع دفع کند احتمال انسداد روده وجود دارد و این حالت نیاز به مراجعه فوری دارد.
وجود خون در مدفوع یا استفراغ
مشاهده خون حتی مقدار کم هشدار جدی است و باید بلافاصله بررسی شود.
درد در خانم‌ها به‌خصوص همراه با تأخیر قاعدگی
درد زیر شکم در زنان ممکن است ناشی از کیست تخمدان یا حاملگی خارج رحمی باشد و نباید به تأخیر افتد.
درد طولانی‌مدت یا تکرارشونده
اگر درد شکم چند روز ادامه دارد یا دوره‌ای تکرار می‌شود باید دلیل آن مشخص شود؛ حتی درد خفیف مزمن ممکن است نشانه بیماری‌های گوارشی یا صفراوی باشد.
به طور کلی هر درد شدید، مداوم یا همراه با علائم غیرعادی باید جدی گرفته شود. تشخیص زودهنگام توسط پزشک مانع پیشرفت بیماری و درمان‌های سخت‌تر می‌شود.

درد شدید شکم همیشه به معنای آپاندیس نیست و می‌تواند دلایل بسیار متفاوتی داشته باشد؛ از مشکلات گوارشی ساده تا بیماری‌های جدی مانند سنگ کلیه یا التهاب تخمدان. تشخیص دقیق علت درد تنها با بررسی حرفه‌ای پزشک از طریق شرح حال، معاینه بدنی، آزمایش‌های خونی و تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن ممکن است. هرچند بسیاری از دردهای شکمی موقتی و بی‌خطرند اما علائمی مثل درد ناگهانی و شدید، تب، تهوع، نفخ شدید یا وجود خون در مدفوع نیاز به مراجعه فوری دارند. آگاهی از این نشانه‌ها کمک می‌کند تا به‌موقع برای درمان اقدام کرده و از عوارض خطرناک آپاندیسیت یا سایر بیماری‌های شکم پیشگیری شود.
تشخیص دقیق درد شکم تنها با بررسی تخصصی و تصویربرداری مطمئن امکان‌پذیر است. در مرکز تصویربرداری راد با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته علت اصلی درد شکم به‌صورت دقیق و سریع شناسایی می‌شود تا بیمار از سردرگمی و تشخیص‌های اشتباه نجات پیدا کند. مراجعه به مرکز راد یعنی انتخاب دقت، سرعت و اطمینان در مسیر تشخیص؛ جایی که هر تصویر یک قدم مؤثر به‌سمت درمان درست است. لذا اگر قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
mayoclinic.org
clevelandclinic.org