روش‌های تشخیص کوتاهی اندام تحتانی و پاها و علت آن

علت این عارضه می‌تواند بسیار متنوع باشد و بسته به سن، سابقه پزشکی، یا وضعیت رشدی فرد متفاوت است. در ادامه، دلایل رایج این عارضه را در دو دسته مادرزادی و اکتسابی بررسی می‌کنیم:

علت‌های مادرزادی (ژنتیکی و در دوران جنینی)

این دسته از علل از زمان تولد همراه فرد هستند و معمولاً ناشی از اختلال در رشد طبیعی استخوان‌ها و مفاصل‌اند:
ناهنجاری رشد استخوان‌ها در رحم
سندروم‌های ژنتیکی مانند سندرم پفیفر، سندرم پروتئوس
دیسبلازی اسکلتال (اختلالات استخوانی مادرزادی)
بسته شدن زودرس صفحات رشد در یکی از پاها

علت‌های اکتسابی (بعد از تولد)

این عوامل در دوران کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی اتفاق می‌افتند و باعث تفاوت در طول پاها می‌شوند:
آسیب‌ها و بیماری‌ها
شکستگی استخوان ران یا ساق پا که نادرست جوش خورده
آسیب به صفحه رشد (growth plate) در کودکان
عفونت استخوان (استئومیلیت) که رشد را مختل کرده باشد
فلج مغزی یا بیماری‌های عصبی عضلانی مثل پلیومیلیت

جراحی یا درمان‌های ارتوپدی
برداشتن بخشی از استخوان یا مفصل در اثر جراحی
جراحی‌های لگن یا تعویض مفصل

اختلالات عملکردی (کوتاهی ظاهری)
کج بودن لگن یا انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)
کوتاهی عضلات یا اسپاسم عضلانی در یک سمت بدن
پای پرانتزی یا پای ضربدری شدید

نکته مهم
کوتاهی پا ممکن است واقعی (ساختاری) یا عملکردی (به دلیل اختلال در لگن یا عضلات) باشد، که هر کدام روش تشخیص و درمان متفاوتی دارند. تشخیص صحیح برای انتخاب راهکار درمانی مناسب حیاتی است.

علائم و نشانه‌های این عارضه معمولاً با نابرابری در عملکرد اندام‌ها، احساس ناراحتی هنگام راه رفتن، یا درد در نواحی دیگر بدن همراه است. گاهی این اختلاف طول حتی کوچک (مثلاً ۱ تا ۲ سانتی‌متر) می‌تواند موجب بروز اختلالاتی شود. در ادامه علائم رایج این عارضه را آورده‌ایم:

علائم فیزیکی و ظاهری

عدم تقارن در طول پاها هنگام ایستادن یا دراز کشیدن
انحراف لگن یا عدم تراز شانه‌ها
راه رفتن لنگ‌لنگان یا ناهماهنگ
حرکات نامتقارن پاها در هنگام دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها
تمایل به گذاشتن وزن بیشتر روی یک پا

علائم عضلانی-اسکلتی

کمردرد مزمن یا یک‌طرفه (به‌ویژه در ناحیه کمری-خاجی)
درد در مفصل زانو، ران یا لگن (به علت فشار نامتقارن)
احساس خستگی زودهنگام در پاها هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی
درد گردن یا شانه به دلیل جبران عدم تعادل پایین‌تنه توسط بالا‌تنه

اختلالات عملکردی در راه رفتن

گام‌های نامنظم یا متفاوت در دو پا
لنگیدن متناوب یا مزمن
اختلال در حفظ تعادل هنگام حرکت در مسیر مستقیم

علائم در کودکان

نافرمی هنگام نشستن یا راه رفتن
تمایل به افتادن هنگام دویدن
گلایه از دردهای یک‌طرفه بدون علت مشخص
رشد نابرابر اندام‌ها با افزایش سن

نکته مهم
برخی از این علائم ممکن است در ابتدا خفیف یا غیرقابل توجه باشند. اما در صورت عدم درمان، می‌توانند منجر به آرتروز زودرس، اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) یا تغییرات غیرقابل برگشت در ساختار بدن شوند.

در ادامه، روش‌های رایج و معتبر برای تشخیص این مشکل را به تفصیل آورده‌ایم:

معاینه فیزیکی

بررسی تقارن لگن و زانو در حالت ایستاده یا درازکش
تست بلوک‌گذاری زیر پای کوتاه برای سنجش اختلاف طول
مشاهده نحوه راه رفتن (Gait Analysis)
بررسی انحراف ستون فقرات (تست اسکولیوز)

تصویربرداری پزشکی

رادیوگرافی ایستاده با خط‌کش میلی‌متری
Scanogram: شامل سه عکس جداگانه از مفصل ران، زانو و مچ پا برای اندازه‌گیری دقیق طول پاها
اسکن سه‌بعدی EOS: برای تحلیل دقیق لگن و ستون فقرات
MRI یا CT Scan: در صورت شک به مشکلات ساختاری یا عصبی

تست‌های مکمل

بررسی فشار کف پا (Foot Pressure Analysis)
تست‌های عضلانی-عصبی مانند EMG

تشخیص صحیح نه‌تنها در انتخاب درمان مناسب مؤثر است، بلکه از بروز عوارض جبران‌ناپذیر مانند آرتروز زودرس، کمردرد مزمن یا انحراف ستون فقرات جلوگیری می‌کند. اگر قصد مراجعه برای انجام انواع روش‌های تصویربرداری از جمله اسکنوگرام در تهران را دارید مرکز تصویربرداری راد با تجهیزات کامل و بروز آماده خدمات‌رساتی به شما عزیزان می‌باشد.

درمان‌های غیرجراحی

کفی مخصوص یا ارتز کف پا: برای جبران اختلاف طول در موارد خفیف (زیر ۲ سانتی‌متر)
فیزیوتراپی: برای تقویت عضلات، بهبود تعادل و اصلاح اختلالات عملکردی
تمرینات کششی و تقویتی: مخصوص عضلات لگن، کمر و اندام پایین‌تنه
اصلاح اسکولیوز یا انحراف لگن: در صورت کوتاهی عملکردی

درمان‌های جراحی (در موارد شدید)

بلند کردن استخوان (Limb Lengthening): با دستگاه‌های خارجی یا میله داخل استخوان
کوتاه کردن پای بلندتر: در موارد خاص
جراحی اصلاح محور استخوان یا لگن: برای درمان اختلالات ساختاری

نکته
انتخاب روش درمان به میزان اختلاف طول، سن بیمار، علت اصلی و شرایط بدنی فرد بستگی دارد. درمان زودهنگام از بروز عوارضی مثل آرتروز، کمردرد و اختلالات حرکتی جلوگیری می‌کند.

کوتاهی اندام تحتانی، چه ساختاری باشد و چه عملکردی، موضوعی است که نباید نادیده گرفته شود. تشخیص دقیق و به‌موقع، اولین و مهم‌ترین گام برای انتخاب روش درمانی مؤثر است.
در مرکز رادیولوژی و سونوگرافی راد با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته مانند اسکنوگرام و تیم متخصص در تحلیل ناهنجاری‌های اسکلتی، امکان تشخیص دقیق و علمی کوتاهی پاها فراهم شده است.
اگر شما یا فرزندتان با علائمی مانند لنگیدن، درد یک‌طرفه یا عدم تعادل در راه رفتن مواجه هستید، پیشنهاد می‌کنیم برای بررسی تخصصی به مرکز ما مراجعه کنید. ما در راد، همراه گام‌های شما به سوی تعادل هستیم. به این منظور اگر قصد دریافت مشاوره یا رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
physio-pedia.com
ilizarov.com