علائم تنگی پیلور نوزادان چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تنگی پیلور به حالتی گفته می‌شود که عضله دریچه پیلور، یعنی محل اتصال معده به روده باریک، ضخیم و سفت می‌شود. این ضخیم‌شدن باعث می‌شود مسیر خروج شیر از معده باریک شده و عبور طبیعی غذا دچار اختلال شود. در نتیجه، شیر در معده نوزاد باقی مانده و با فشار به سمت بالا برمی‌گردد. در ادامه مهم‌ترین علائم این عارضه را شرح می‌دهیم:

استفراغ جهنده پس از شیر خوردن

شایع‌ترین و شاخص‌ترین علامت تنگی پیلور، استفراغ شدید، پرتابی و جهنده است که معمولاً کمی پس از شیر خوردن اتفاق می‌افتد.
در ابتدا ممکن است خفیف باشد
به‌مرور زمان شدیدتر و دفعات آن بیشتر می‌شود
معمولاً صفراوی نیست (رنگ سبز ندارد)

گرسنگی مکرر با وجود استفراغ

با وجود استفراغ شدید، نوزاد بلافاصله دوباره گرسنه می‌شود و تمایل زیادی به شیر خوردن دارد، چون شیر وارد روده نشده و جذب صورت نمی‌گیرد.

کاهش وزن یا عدم افزایش وزن

به دلیل نرسیدن غذا به روده:
وزن نوزاد افزایش پیدا نمی‌کند
یا حتی ممکن است کاهش وزن دیده شود
این علامت به‌ویژه در معاینات دوره‌ای نوزاد بسیار مهم است.

علائم کم‌آبی بدن (دهیدراسیون)

با ادامه استفراغ، بدن نوزاد دچار کم‌آبی می‌شود که می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
خشکی دهان و لب‌ها
گریه بدون اشک
کاهش تعداد پوشک خیس
خواب‌آلودگی یا بی‌حالی

تغییر در اجابت مزاج

به علت کاهش ورود غذا به روده:
حجم مدفوع کم می‌شود
یبوست یا کاهش دفعات دفع مشاهده می‌شود

مشاهده حرکت غیرطبیعی معده روی شکم

گاهی اوقات مخصوصاً قبل از استفراغ:
می‌توان حرکات موجی معده را از روی پوست شکم نوزاد دید
این نشانه به دلیل تلاش معده برای عبور دادن شیر از پیلور تنگ‌شده است.

لمس توده سفت در بالای شکم

در معاینه توسط پزشک ممکن است:
یک توده کوچک، سفت و زیتونی‌شکل در قسمت بالای شکم احساس شود
این علامت بسیار اختصاصی است اما همیشه قابل لمس نیست.

روش‌های تشخیص تنگی پیلور نوزادان به‌صورت مرحله‌ای و با توجه به علائم بالینی انجام می‌شود. مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌ها عبارت‌اند از:
روش‌های تشخیص تنگی پیلور نوزادان

بررسی علائم و شرح حال نوزاد

پزشک ابتدا علائمی مانند:
استفراغ جهنده و مکرر پس از شیر خوردن
بدتر شدن تدریجی استفراغ
گرسنگی مداوم نوزاد
عدم افزایش وزن یا کاهش وزن
را بررسی می‌کند. سن نوزاد (معمولاً ۲ تا ۸ هفتگی) در تشخیص بسیار مهم است.

معاینه فیزیکی

در معاینه بالینی ممکن است:
توده‌ای کوچک، سفت و زیتونی‌شکل در قسمت بالای شکم لمس شود
حرکات موجی معده روی پوست شکم دیده شود
این علائم اختصاصی هستند اما همیشه وجود ندارند.

سونوگرافی شکم (روش اصلی تشخیص)

سونوگرافی دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین روش تشخیص تنگی پیلور است و نشان می‌دهد:
ضخیم شدن عضله پیلور
افزایش طول کانال پیلور
اختلال در عبور شیر از معده به روده
این روش بدون درد و بدون اشعه است. برای انجام سونوگرافی کودکان در تهران می‌توانید به مرکز تصویربرداری راد مراجعه کنید.

تصویربرداری با ماده حاجب (در موارد خاص)

اگر سونوگرافی تشخیص را قطعی نکند:
عکس‌برداری دستگاه گوارش فوقانی با ماده حاجب انجام می‌شود
تأخیر عبور ماده حاجب از پیلور دیده می‌شود
امروزه این روش کمتر استفاده می‌شود.

آزمایش خون (کمکی)

برای بررسی وضعیت عمومی نوزاد انجام می‌شود، از جمله:
تشخیص کم‌آبی بدن
بررسی اختلالات الکترولیتی ناشی از استفراغ مکرر
این آزمایش‌ها برای تأیید تشخیص نیستند، اما پیش از درمان اهمیت دارند.

این عارضه یک بیماری شایع در نوزادان است که در برخی گروه‌های خاص با فراوانی بیشتری دیده می‌شود. این بیماری در نوزادان پسر به‌طور قابل‌توجهی شایع‌تر از دختران است؛ به‌طوری که نسبت ابتلای پسران به دختران حدود ۴ به ۱ گزارش شده است. همچنین، بیشترین سن بروز آن بین ۲ تا ۸ هفتگی است و به‌ندرت پس از ۱۲ هفتهگی رخ می‌دهد. عوامل خطر و زمینه‌ساز شامل موارد زیر است:

سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین (به‌ویژه مادر) در نوزادی دچار تنگی پیلور بوده باشد، خطر ابتلا در نوزاد افزایش می‌یابد.
نژاد: در نوزادان سفیدپوست (به‌ویژه اروپای شمالی) شایع‌تر از نوزادان آسیایی یا آفریقایی است.
تغذیه با شیر خشک: برخی مطالعات نشان می‌دهند که نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، نسبت به نوزادان شیر مادرخوار، کمی بیشتر در معرض خطر هستند.
مصرف آنتی‌بیوتیک در اوایل نوزادی: مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند اریترومایسین) در هفته‌های اول زندگی ممکن است خطر را افزایش دهد.
تولد اول: نوزادان نخست‌زاده اندکی بیشتر مستعد هستند.
سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری: این عامل نیز به‌عنوان یک ریسک‌فاکتور احتمالی مطرح شده است.

با این حال، باید توجه داشت که تنگی پیلور می‌تواند در هر نوزادی رخ دهد، حتی در نوزادان بدون هیچ‌یک از عوامل خطر فوق. بنابراین، آگاهی از علائم کلیدی و مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده این نشانه‌ها، حیاتی است. تشخیص به‌موقع و درمان جراحی ساده (پیلورومیوتومی) معمولاً منجر به بهبود کامل و بدون عوارض بلندمدت می‌شود.

تشخیص به‌موقع تنگی پیلور نوزادان نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت، رشد طبیعی و پیشگیری از عوارض جدی دارد. این بیماری اگرچه قابل درمان است، اما در صورت تأخیر در تشخیص می‌تواند مشکلات خطرناکی ایجاد کند از جمله:

جلوگیری از کم‌آبی شدید بدن
استفراغ‌های مکرر باعث از دست رفتن آب و الکترولیت‌های مهم می‌شود. تشخیص زودهنگام:
از دهیدراسیون شدید جلوگیری می‌کند.
نیاز به بستری طولانی و سرم‌درمانی شدید را کاهش می‌دهد.

پیشگیری از اختلالات الکترولیتی خطرناک
با ادامه بیماری ممکن است:
کاهش کلر و پتاسیم خون
قلیایی شدن خون (آلکالوز متابولیک)
اتفاق بیفتد که برای نوزاد بسیار خطرناک است. تشخیص به‌موقع مانع بروز این مشکلات می‌شود.

کمک به رشد طبیعی نوزاد
نوزادی که زود تشخیص داده شود:
سریع‌تر درمان می‌شود
تغذیه طبیعی را از سر می‌گیرد
دچار کاهش وزن یا تأخیر در رشد نخواهد شد

کاهش خطر عوارض و مشکلات جدی
تشخیص دیرهنگام می‌تواند منجر به:
ضعف شدید و بی‌حالی نوزاد
افزایش خطر شوک
بدتر شدن وضعیت عمومی
شود. تشخیص زودرس از این عوارض پیشگیری می‌کند.

ساده‌تر و ایمن‌تر شدن روند درمان
وقتی بیماری زود تشخیص داده شود:
آماده‌سازی نوزاد برای درمان سریع‌تر انجام می‌شود
خطرات جراحی یا درمان کاهش می‌یابد
طول مدت بستری کمتر خواهد بود

کاهش اضطراب والدین
تشخیص به‌موقع:
مانع سردرگمی والدین در مورد علت استفراغ می‌شود
اطمینان خاطر می‌دهد که بیماری قابل درمان است
از مراجعات مکرر و آزمایش‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند

تنگی پیلور نوزادان یک بیماری نسبتاً شایع در هفته‌های اول زندگی، به‌ویژه در نوزادان پسر است که با استفراغ جهنده و مکرر پس از شیر خوردن شناخته می‌شود. این مشکل به دلیل ضخیم شدن عضله پیلور ایجاد شده و مانع عبور طبیعی غذا از معده به روده می‌شود. کاهش وزن، گرسنگی مداوم و علائم کم‌آبی از نشانه‌های مهم آن هستند. تشخیص بیماری بر اساس علائم بالینی و به‌ویژه سونوگرافی شکم انجام می‌شود. تشخیص به‌موقع نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض و درمان سریع و موفق نوزاد دارد و باعث بازگشت سریع نوزاد به روند طبیعی رشد می‌شود.
این بیماری با شناخت به‌موقع علائم و انجام بررسی‌های دقیق تصویربرداری به‌راحتی قابل تشخیص و درمان است. آنچه اهمیت دارد، مراجعه سریع و انتخاب مرکزی مجهز و قابل اعتماد برای تشخیص صحیح است. مرکز رادیولوژی و سونوگرافی راد با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته سونوگرافی و کادر مجرب، نقش مهمی در تشخیص سریع و دقیق تنگی پیلور دارد و کمک می‌کند روند درمان نوزاد بدون تأخیر و با اطمینان بیشتری آغاز شود. تشخیص درست، اولین قدم برای آرامش والدین و سلامت نوزاد است. چنانچه قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
mayoclinic.org
clevelandclinic.org