سونوگرافی لگن نوزادان را چه زمانی باید انجام داد؟

سونوگرافی لگن نوزادان یا همان سونوگرافی مفصل ران یکی از بررسی‌های مهم دوران نوزادی است که به پزشک اجازه می‌دهد مفاصل ران کودک را از نظر رشد طبیعی و جای‌گیری درست استخوان بررسی کند. هدف اصلی از این آزمایش تشخیص زودهنگام دیس‌پلازی مفصل ران (Developmental Dysplasia of the Hip) است؛ مشکلی که اگر در زمان مناسب شناسایی نشود می‌تواند به بدشکلی لگن و مشکلات راه‌رفتن در آینده منجر شود.

زمان دقیق انجام سونوگرافی لگن نوزاد

پزشکان متخصص نوزادان و ارتوپدی اطفال تأکید می‌کنند که بهترین زمان برای انجام سونوگرافی لگن نوزادان بین ۶ تا ۸ هفتگی پس از تولد است.
در این بازه زمانی:
ساختار مفصل ران به‌اندازه‌ای رشد کرده که در تصاویر سونوگرافی به‌صورت واضح دیده می‌شود.
هنوز استخوان‌ها به‌طور کامل کلسیفیه نشده‌اند؛ بنابراین پزشک می‌تواند تمام بخش‌های نرم و غضروفی مفصل را به‌خوبی ارزیابی کند.
احتمال خطای تشخیص بسیار کمتر است و در صورت وجود مشکل درمان به‌راحتی و بدون نیاز به جراحی انجام می‌شود.

چرا انجام سونوگرافی قبل از ۶ هفته توصیه نمی‌شود؟

در هفته‌های اول تولد آناتومی لگن نوزاد هنوز در حال شکل‌گیری است و ممکن است به‌طور طبیعی شل یا کمی ناپایدار به نظر برسد. اگر سونوگرافی خیلی زود انجام شود احتمال تشخیص اشتباه بالا می‌رود و پزشک ممکن است بدون نیاز واقعی درمان را آغاز کند.
بنابراین معمولاً تا زمان رسیدن نوزاد به ۶ هفتگی صبر می‌شود تا نتیجه قابل اعتماد و دقیق باشد.
به زبان ساده:
اگر بخواهیم خلاصه بگوییم بهترین زمان برای سونوگرافی لگن نوزاد زمانی است که نه آن‌قدر زود باشد که تصویر گمراه‌کننده بدهد و نه آن‌قدر دیر که فرصت طلایی درمان از دست برود یعنی دقیقاً در حدود هفته ششم تا هشتم زندگی نوزاد. برای انجام سونوگرافی کودکان در تهران می‌توانید به مرکز تصویربرداری مجهز راد مراجعه کنید.

اگر نوزاد در معرض خطر بیشتر دیس‌پلازی مفصل ران باشد ممکن است پزشک توصیه کند سونوگرافی را زودتر انجام دهید (معمولاً در سن ۴ هفتگی). موارد زیر از جمله خطرات شناخته‌شده هستند:
تولد در وضعیت بریچ (پا یا باسن جلو هنگام زایمان)
سابقه خانوادگی دیس‌پلازی یا دررفتگی مفصل ران
جنسیت دختر (شیوع در دختران چند برابر پسران است)
وجود صدای کلیک در مفصل ران هنگام معاینه بدنی نوزاد
نوزادان دوقلو یا چندقلو که احتمال محدودیت حرکتی در رحم داشته‌اند

سونوگرافی لگن (یا مفصل ران) یکی از ساده‌ترین و بی‌خطرترین روش‌های تصویربرداری برای بررسی سلامت مفصل ران در نوزادان است. این روش بدون استفاده از اشعه انجام می‌شود و تنها از امواج صوتی برای ایجاد تصویر استفاده می‌کند. والدین نگرانی خاصی از بابت درد، بیهوشی یا عوارض جانبی نخواهند داشت.

مرحله آماده‌سازی پیش از سونوگرافی

نیازی به آمادگی خاصی نیست. نوزاد نیازی به ناشتایی یا مصرف دارو ندارد.
بهتر است نوزاد در زمان انجام سونوگرافی خواب‌آلود یا آرام باشد تا حرکات ناگهانی کمتری داشته باشد.
لباس نوزاد باید راحت و قابل باز شدن باشد تا قسمت لگن به‌سادگی در دسترس قرار گیرد.
همراه داشتن پوشک اضافه و پتوی نرم برای آسایش نوزاد توصیه می‌شود.
نکته: در برخی مراکز توصیه می‌شود قبل از انجام سونوگرافی، نوزاد شیر بخورد تا آرام‌تر باشد و تصویرگیری راحت‌تر انجام شود.

مراحل انجام سونوگرافی لگن نوزاد

قرار دادن نوزاد روی تخت مخصوص سونوگرافی:
نوزاد به‌آرامی روی تخت یا میز مخصوص خوابانده می‌شود. ابتدا یک طرف بدن بررسی شده و سپس طرف دیگر.
استفاده از ژل مخصوص:
پزشک یا کارشناس سونوگرافی ژلی شفاف و خنک روی ناحیه لگن نوزاد می‌زند. این ژل به انتقال بهتر امواج صوتی کمک می‌کند و تجربه‌ای بدون درد برای کودک دارد.
حرکت دادن پروب سونوگرافی روی لگن:
پروب (دسته دستگاه سونوگرافی) به‌آرامی روی پوست ناحیه لگن حرکت داده می‌شود تا تصاویر مفصل ران از زوایای مختلف گرفته شود.
ابتدا ران راست
سپس ران چپ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ثبت و ذخیره تصاویر:
دستگاه امواج صوتی را به تصویر تبدیل کرده و پزشک می‌تواند زاویه، شکل و رشد حفره مفصل ران را ارزیابی کند.
بررسی نتایج توسط رادیولوژیست:
در انتهای کار پزشک زاویه آلفا و بتا (زاویه‌های استخوانی مفصل ران) را اندازه می‌گیرد و بر اساس آن مشخص می‌کند که مفصل طبیعی است یا دچار ناهنجاری.

نتایج سونوگرافی لگن معمولاً نشان می‌دهد که مفصل ران نوزاد طبیعی است یا دچار درجاتی از ناپایداری و دررفتگی است. پزشک با بررسی زاویه‌ها و نحوه قرارگیری سر استخوان ران در حفره لگن سلامت مفصل را ارزیابی می‌کند.
در حالت طبیعی سر استخوان ران کاملاً درون حفره لگن قرار دارد و زاویه‌های مفصل نرمال هستند. در این صورت نیازی به درمان یا پیگیری ویژه نیست.
اگر استخوان کمی از جای خود خارج شده باشد به آن نیمه‌دررفتگی یا ناپایداری مفصل ران گفته می‌شود. در این حالت ممکن است پزشک برای چند هفته استفاده از بریس یا باند مخصوص را توصیه کند تا مفصل در جای درست تثبیت شود.
در موارد شدیدتر که استخوان ران کاملاً از حفره لگن خارج شده باشد دررفتگی مفصل ران تشخیص داده می‌شود و معمولاً درمان تخصصی‌تری مانند گچ‌گیری یا در صورت لزوم جراحی نیاز است.
حتی اگر یک مفصل درگیر باشد پزشک هر دو طرف لگن را مقایسه می‌کند تا از تقارن اطمینان یابد. گاهی در موارد مشکوک سونوگرافی باید پس از چند هفته تکرار شود.
به‌طور کلی هرچه تشخیص و درمان زودتر انجام شود احتمال بهبودی کامل بیشتر است. در بیش از ۹۰٪ موارد درمان زودهنگام موجب رشد طبیعی مفصل ران می‌شود.

سونوگرافی لگن نوزادان بهترین روش برای تشخیص زودهنگام دیسپلازی یا دررفتگی مفصل ران است و معمولاً بین شش تا هشت هفتگی انجام می‌شود. این بررسی بدون درد و اشعه انجام شده و تنها چند دقیقه طول می‌کشد. در تفسیر نتایج اگر مفصل طبیعی باشد نیازی به درمان نیست اما در موارد ناپایداری یا دررفتگی باید درمان با بریس یا گچ آغاز شود. تشخیص زودهنگام بیش از نود درصد موفقیت دارد و از مشکلات حرکتی آینده پیشگیری می‌کند. انجام این سونوگرافی زیر نظر پزشک متخصص رادیولوژی اطفال برای رشد سالم نوزاد اهمیت زیادی دارد.
مرکز رادیولوژی و سونوگرافی راد راد با بهره‌گیری از به‌روزترین تجهیزات سونوگرافی و تیمی متخصص در حوزه رادیولوژی کودکان، انجام سونوگرافی لگن نوزادان را با دقت و آرامش کامل برای خانواده‌ها فراهم کرده است. هدف ما تشخیص سریع و دقیق هرگونه ناهنجاری مفصل ران و اطمینان از رشد سالم نوزادان است. در راد کیفیت تصویربرداری، تفسیر دقیق نتایج و همراهی واقعی با والدین سه اصل اساسی کار ماست تا شما با خیالی آسوده سلامت آینده فرزند خود را تضمین کنید. چنانچه قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
sciencedirect.com
chop.edu