چرا بعضی از کیست‌های کلیه را باید پیگیری کنیم؟

کیست کلیه یعنی وجود حفره‌ای پر از مایع در بافت کلیه. اکثر کیست‌ها ساده، کوچک و کاملاً بی‌ضرر هستند و معمولاً اتفاقی در سونوگرافی کشف می‌شوند. اما همیشه همه کیست‌ها بی‌خطر نیستند؛ برخی از آن‌ها ویژگی‌هایی دارند که می‌تواند نشانه بیماری جدی‌تر یا خطر بالقوه برای عملکرد کلیه باشد. به همین دلیل پزشک توصیه می‌کند که این موارد تحت پیگیری منظم قرار بگیرند.

احتمال بدخیمی و سرطان کلیه

یکی از مهم‌ترین دلایل پیگیری کیست کلیه تشخیص و پیشگیری سرطان کلیه است.
کیست‌هایی که در سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن ویژگی‌های پیچیده‌ای دارند (مانند دیواره ضخیم، وجود مواد جامد، یا تغییر اندازه سریع) می‌توانند نشانه یک ضایعه بدخیم باشند.
آمار: بر اساس مطالعات پزشکی حدود ۵٪ از کیست‌های پیچیده ممکن است منشأ بدخیمی باشند.

افزایش اندازه کیست و فشار بر بافت کلیه

اگر کیست کلیه رشد کند و به بیش از ۵ سانتی‌متر برسد ممکن است به بافت اطراف فشار وارد کند و منجر به:
درد پهلو یا پایین کمر
اختلال در جریان ادرار
افزایش فشار خون
در چنین شرایطی پزشک درخواست پیگیری دوره‌ای با تصویربرداری (سونوگرافی یا CT) می‌کند.

وجود علائم بالینی

برخی کیست‌ها با علائمی مشخص می‌شوند: درد مداوم یا تیر کشنده در پهلو
وجود خون در ادرار (هماچوری)
تب یا عفونت ادراری
در این موارد پیگیری ضروری است تا منشأ علائم مشخص شود و درمان مناسب صورت گیرد.

زمینه ژنتیکی یا خانوادگی

در بیماری‌هایی مثل کیست‌های پلی‌کیستیک کلیه (PKD) کیست‌ها به‌صورت ارثی و متعدد ایجاد می‌شوند و به مرور زمان عملکرد کلیه را مختل می‌کنند.
افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری دارند باید:
تحت کنترل منظم پزشکی باشند
فشار خون و عملکرد کلیه خود را مرتب اندازه‌گیری کنند

تشخیص و پیگیری کیست کلیه با هدف تعیین نوع کیست (ساده یا پیچیده)، بررسی خطر بدخیمی و حفظ عملکرد کلیه انجام می‌شود. مراحل ارزیابی معمولاً شامل مجموعه‌ای از روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های بالینی است.

سونوگرافی (Ultrasound)

اولین و رایج‌ترین روش تشخیص کیست کلیه.
دردناک نیست و بدون نیاز به تزریق ماده حاجب انجام می‌شود.
اطلاعاتی درباره اندازه، محتوا، ضخامت دیواره و تعداد کیست‌ها ارائه می‌دهد.
کیست ساده در سونوگرافی معمولاً به‌صورت حفره‌ای با مایع شفاف، دیواره نازک و بدون اجزای جامد دیده می‌شود.
اگر یافته‌ها مشکوک باشند پزشک درخواست بررسی تکمیلی می‌کند.
اگر قصد انجام سونوگرافی در بلوار کشاورز را دارید می‌توانید به مرکز تصویربرداری راد مراجعه کنید.

سی‌تی‌اسکن (CT Scan)

برای تشخیص دقیق‌تر در موارد کیست پیچیده یا مشکوک استفاده می‌شود.
با استفاده از ماده حاجب جزئیات بسیار دقیق‌تری از دیواره و محتوای داخلی کیست نشان می‌دهد.
در کیست‌هایی که احتمال تومور وجود دارد CT بهترین راه برای ارزیابی میزان درگیری بافت کلیه است.
براساس نتایج کیست در یکی از گروه‌های رده‌بندی Bosniak قرار می‌گیرد (I تا IV) تا میزان خطر مشخص شود.

آزمایش‌های عملکرد کلیه

شامل اندازه‌گیری کراتینین، اوره و نرخ تصفیه گلومرولی (GFR) است.
هدف بررسی تأثیر کیست یا بیماری پلی‌کیستیک بر عملکرد فیلتر کردن کلیه است.
افزایش کراتینین یا کاهش GFR نشان‌دهنده‌ی اختلال عملکرد کلیه است و نیاز به پیگیری بیشتر دارد.

آزمایش ادرار

برای بررسی وجود خون، عفونت یا پروتئین اضافی در ادرار استفاده می‌شود.
وجود خون ممکن است نشانه‌ی پارگی یا التهاب کیست باشد.
عفونت‌های مکرر ادراری یا تب بدون علت ممکن است ناشی از عفونت کیست باشند.

پیگیری دوره‌ای (Follow-Up Imaging)

در کیست‌های مشکوک یا بزرگ پزشک معمولاً توصیه می‌کند هر ۶ تا ۱۲ ماه تصویربرداری تکرار شود.
هدف بررسی رشد، تغییر شکل یا بروز علائم جدید است.
اگر اندازه کیست ثابت بماند و تغییر مشکوکی دیده نشود فواصل پیگیری افزایش می‌یابد.

بیوپسی یا نمونه‌برداری (در موارد خاص)

در موارد بسیار خاص که تصویر‌برداری نتواند ماهیت کیست را مشخص کند نمونه‌برداری از بافت کیست انجام می‌شود.
هدف بررسی وجود سلول‌های سرطانی یا تغییرات التهابی است.
معمولاً تحت هدایت سونوگرافی یا CT انجام می‌شود.

پیگیری در بیماری‌های ارثی (پلی‌کیستیک کلیه)

در بیماران مبتلا به PKD لازم است پیگیری منظم شامل:
کنترل فشار خون
سنجش عملکرد کلیه
تصویربرداری دوره‌ای برای بررسی تعداد و اندازه کیست‌ها
انجام شود زیرا این بیماری می‌تواند منجر به نارسایی کلیه گردد.

در بیشتر موارد کیست‌های کلیه هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و به‌صورت اتفاقی در سونوگرافی کشف می‌شوند. اما اگر کیست از حالت ساده خارج شود، بزرگ شود یا دچار عفونت و خونریزی گردد ممکن است علائم هشداردهنده بروز کند که نیاز به پیگیری فوری پزشکی دارد. در ادامه این نشانه‌ها را بررسی می‌کنیم:

درد مداوم یا تیر کشنده در پهلو یا کمر

از شایع‌ترین نشانه‌ها در کیست‌های بزرگ یا پیچیده است.
معمولاً درد در یک سمت بدن احساس می‌شود و ممکن است با حرکت یا فشار تشدید شود.
نشان‌دهنده‌ی فشار کیست بر بافت کلیه یا اندام‌های اطراف است.

وجود خون در ادرار (هماچوری)

ممکن است رنگ ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای شود.
نشانه‌ی پارگی کیست یا درگیری عروق داخل کلیه است.
اگر با درد همراه باشد احتمال خونریزی از کیست یا سنگ کلیه مطرح می‌شود.

تب و لرز

علامت هشداردهنده‌ی عفونت کیست یا بافت کلیه (پیلونفریت) است.
معمولاً همراه با سوزش ادرار، درد شدید و خستگی عمومی دیده می‌شود.
نیاز به بررسی و درمان آنتی‌بیوتیکی فوری دارد.

افزایش فشار خون

بزرگ شدن یا تعدد کیست‌ها ممکن است عملکرد کلیه در تنظیم فشار را مختل کند.
فشار خون بالا به‌ویژه در بیماران مبتلا به بیماری پلی‌کیستیک کلیه (PKD) شایع است.
باید با دارو و پیگیری منظم کنترل شود.

احساس سنگینی یا تورم در ناحیه شکم

در کیست‌های بزرگ بیمار ممکن است احساس پری یا تورم در پهلو یا شکم داشته باشد.
گاهی باعث کاهش اشتها یا تهوع می‌شود.

کاهش حجم یا تغییر در جریان ادرار

فشار ناشی از کیست ممکن است مسیر ادرار را مسدود کند.
کاهش دفع ادرار یا تکرر غیرطبیعی می‌تواند نشانه‌ی درگیری کلیه باشد.

خستگی و ضعف عمومی

اگر عملکرد کلیه کاهش یابد مواد زائد در خون تجمع پیدا می‌کنند و بیمار احساس ضعف یا بی‌حالی دارد.
در آزمایش‌ها ممکن است کراتینین خون افزایش یافته باشد.

مراقبت صحیح از کیست کلیه به پیشگیری از رشد، عفونت و آسیب به عملکرد کلیه کمک می‌کند. رعایت توصیه‌های زیر برای حفظ سلامت کلیه‌ها ضروری است:
پیگیری منظم پزشکی:
انجام سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن دوره‌ای برای بررسی اندازه و تغییرات کیست هر ۶ تا ۱۲ ماه.
حفظ فشار خون در محدوده طبیعی:
کنترل فشار خون با رژیم کم‌نمک، ورزش منظم و در صورت نیاز مصرف دارو.
مصرف کافی مایعات:
نوشیدن آب کافی روزانه برای کمک به عملکرد صحیح کلیه‌ها و دفع مواد زائد.
رعایت تغذیه سالم:
کاهش مصرف نمک، پروتئین حیوانی و چربی‌های اشباع‌شده؛ افزایش میوه‌ها و سبزیجات.
پرهیز از مصرف خودسرانه داروها:
به‌ویژه داروهای ضدالتهاب و مسکن‌ها که ممکن است به کلیه آسیب بزنند.
مراجعه فوری در صورت ظهور علائم هشداردهنده:
درد، تب، خون در ادرار یا کاهش حجم ادرار را جدی بگیرید و سریع به پزشک مراجعه کنید.
رعایت این نکات باعث کنترل رشد کیست و حفظ عملکرد کلیه در طول زمان می‌شود.

در مجموع کیست کلیه در بیشتر موارد بی‌خطر و بدون علامت است اما برخی انواع آن به دلیل رشد، پیچیدگی یا احتمال بدخیمی نیاز به پیگیری منظم پزشکی دارند. تشخیص دقیق از طریق روش های تصویربرداری و ارزیابی منظم اهمیت زیادی دارد. بروز علائم هشداردهنده مانند درد پهلو، خون در ادرار، تب، فشار خون بالا یا خستگی، نشانه‌ی نیاز فوری به بررسی بیشتر است. مراقبت مناسب شامل کنترل فشار خون، تغذیه سالم، مصرف کافی مایعات، پرهیز از داروهای خودسرانه و مراجعه دوره‌ای به پزشک می‌باشد. رعایت این نکات به تشخیص زودهنگام، پیشگیری از آسیب کلیه و حفظ عملکرد طبیعی آن کمک می‌کند و در نهایت باعث ارتقای سلامت کلی بدن می‌شود.
تشخیص و پیگیری دقیق کیست کلیه نقش حیاتی در حفظ سلامت کلیه‌ها دارد و این امر تنها با استفاده از تجهیزات تصویربرداری پیشرفته و تفسیر تخصصی نتایج امکان‌پذیر است. در همین راستا مرکز تصویربرداری راد با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تیمی از پزشکان و کارشناسان باتجربه بستری امن و تخصصی برای بررسی انواع کیست کلیه فراهم کرده است. در این مرکز تصاویر با دقت بالا تهیه و توسط متخصصان تفسیر می‌شوند تا کوچک‌ترین تغییر در ساختار یا عملکرد کلیه شناسایی شود. اگر قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02166126561 اقدام نمایید.


منابع
mayoclinic.org
clevelandclinic.org