تشخیص عفونت دندان از روی عکس رادیوگرافی دندان

با این حال، در برخی موارد خاص مانند عفونت‌های اولیه یا عفونت‌هایی که در بافت‌های نرم اطراف گسترش یافته‌اند، ممکن است تشخیص دقیق فقط با عکس‌های معمولی دشوار باشد. در چنین شرایطی، استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر مانند CBCT (تصویربرداری سه‌بعدی) یا حتی بررسی بالینی تکمیلی ضروری است. در نهایت، ترکیب اطلاعات به‌دست‌آمده از عکس، معاینه بالینی و علائم بیمار، دقیق‌ترین راه برای تشخیص عفونت محسوب می‌شود.

نشانه‌های این عارضه در رادیوگرافی معمولاً با تغییراتی در تراکم و ساختار استخوان اطراف ریشه قابل مشاهده هستند. در ادامه به مهم‌ترین این علائم اشاره می‌کنیم:

تیره شدن ناحیه اطراف ریشه دندان (Radiolucency)

یکی از شاخص‌ترین نشانه‌های این عارضه در عکس رادیولوژی، مشاهده ناحیه‌ای تیره (کم‌تراکم) در اطراف ریشه دندان است. این نواحی به دلیل تحلیل رفتن استخوان اطراف ریشه ایجاد می‌شوند و معمولاً نشان‌دهنده وجود آبسه پری‌آپیکال یا گرانولوم هستند.

تغییر در شکل یا ساختار ریشه دندان

در برخی موارد عفونت ممکن است باعث تخریب قسمتی از ریشه یا تغییر شکل آن شود. این تغییرات ممکن است به صورت نواحی فرورفته یا سایه‌های نامعمول در امتداد ریشه ظاهر شوند.

از بین رفتن واضح ناحیه پریودنتال لیگامنت (PDL space)

عفونت شدید می‌تواند منجر به گشاد شدن یا ناپدید شدن فضای ظریف اطراف ریشه که معمولاً به صورت یک خط تیره باریک در تصویر دیده می‌شود، گردد. این فضای غیرطبیعی اغلب نشانه التهاب یا تحلیل بافت‌های نگهدارنده دندان است.

تحلیل استخوان آلوئولار

در عفونت‌های مزمن، ممکن است تحلیل استخوانی در ناحیه نگهدارنده دندان (استخوان آلوئول) دیده شود که به صورت کاهش ارتفاع یا ضخامت استخوان در اطراف دندان‌ها در عکس مشخص می‌شود.

وجود خطوط شکسته یا نامنظم در استخوان

در موارد شدیدتر، ساختار استخوان ممکن است خطوطی شکسته، ترک‌خورده یا ناصاف نشان دهد که نشان‌دهنده گسترش التهاب یا فشار ناشی از عفونت است.

تشکیل کیست یا آبسه واضح

در برخی تصاویر، یک ناحیه مدور و با مرز مشخص در انتهای ریشه دیده می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از کیست یا آبسه چرکی پیشرفته باشد.
ترکیب این نشانه‌ها، همراه با معاینه بالینی و بررسی علائم بیمار (مانند درد، تب، تورم یا بوی بد دهان) به دندانپزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت این عارضه ارائه دهد و درمان مناسب را آغاز کند.

در تشخیص این وضعیت، انواع مختلفی از عکس‌های رادیولوژی استفاده می‌شود که هر کدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. در ادامه با مهم‌ترین انواع عکس‌ها آشنا می‌شویم:

عکس پری‌آپیکال (Periapical X-ray)

این نوع عکس یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای بررسی وضعیت ریشه دندان و استخوان اطراف آن است. با کمک عکس پری‌آپیکال، می‌توان مواردی مانند:
آبسه در نوک ریشه (apical abscess)
تحلیل استخوان اطراف ریشه
شکستگی یا ترک ریشه
را به‌خوبی تشخیص داد. این تصویر اغلب برای ارزیابی عفونت‌های عمقی و ریشه‌محور استفاده می‌شود.

عکس بایت‌وینگ (Bitewing X-ray)

این نوع عکس برای بررسی تاج دندان‌ها و فواصل بین دندانی مناسب است. با اینکه تمرکز آن بیشتر روی پوسیدگی‌ها و وضعیت ترمیم‌هاست، گاهی می‌توان نشانه‌هایی از التهاب و عفونت اولیه لثه و استخوان بین دندانی را نیز در آن مشاهده کرد.

عکس پانورامیک یا (Orthopantomogram) OPG

OPG یک نمای کلی از هر دو فک، دندان‌ها، مفاصل فکی (TMJ) و سینوس‌ها ارائه می‌دهد. این عکس برای:
شناسایی عفونت‌های گسترده
بررسی دندان عقل نهفته یا فک‌های عفونی
ارزیابی وضعیت کلی فک و ریشه‌ها
بسیار مفید است. OPG اغلب در معاینات اولیه و برای بررسی گسترده‌ بیماری‌های دهان و فک استفاده می‌شود.

عکس اکلوزال (Occlusal X-ray)

این عکس از زاویه بالا یا پایین فک گرفته می‌شود و تصویری وسیع‌تر از قوس فکی ارائه می‌دهد. در مواردی که نیاز به بررسی کیست‌ها، آبسه‌ها یا اجسام خارجی در عمق بافت وجود دارد، این تصویر کاربرد دارد.

تصویربرداری سه‌بعدی (Cone Beam CT) CBCT

یکی از پیشرفته‌ترین روش‌ها در تشخیص عفونت‌های دندانی است. CBCT تصویر سه‌بعدی از استخوان، دندان‌ها و بافت اطراف فراهم می‌کند و به‌خصوص در موارد پیچیده، عفونت‌های پنهان یا برنامه‌ریزی برای درمان ریشه و جراحی کاربرد زیادی دارد.

رادیوگرافی دیجیتال با نرم‌افزار پردازش تصویر

در برخی کلینیک‌های مدرن، تصاویر دیجیتال با کمک نرم‌افزارهایی پردازش می‌شوند که به تشخیص دقیق‌تر نواحی عفونی یا تحلیل استخوان کمک می‌کند. این روش می‌تواند حساسیت تشخیص را به‌ویژه در مراحل اولیه افزایش دهد.
با توجه به محل، شدت و نوع این عارضه، دندانپزشک مناسب‌ترین نوع عکس را انتخاب می‌کند. گاهی برای تشخیص دقیق، ترکیبی از این روش‌ها استفاده می‌شود تا تصویر جامع‌تری از وضعیت دهان و دندان به‌دست آید.

برخی از انواع عفونت‌ها ممکن است در تصاویر رادیوگرافی معمولی به‌خوبی دیده نشوند، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه باشند یا در نواحی خاصی از بافت نرم قرار گرفته باشند. در ادامه به مهم‌ترین این موارد اشاره می‌کنیم:

عفونت‌های اولیه یا خفیف ریشه دندان

در مراحل ابتدایی ، استخوان اطراف ریشه هنوز دچار تغییر ساختاری قابل‌توجهی نشده است. بنابراین، ممکن است هیچ علامت واضحی در عکس پری‌آپیکال یا بایت‌وینگ دیده نشود. این نوع عفونت‌ها تنها با علائم بالینی مثل درد یا حساسیت مشخص می‌شوند.

عفونت‌های بافت نرم (Soft Tissue Infections)

رادیوگرافی‌های سنتی بیشتر برای نمایش بافت‌های سخت مانند استخوان و دندان‌ها طراحی شده‌اند. در نتیجه، عفونت‌هایی که در لثه، زبان، گونه یا فضای بین عضلات ایجاد می‌شوند (مثل سلولیت دندانی یا آبسه‌های بافت نرم) ممکن است در این تصاویر مشخص نباشند. تشخیص آن‌ها معمولاً نیاز به معاینه فیزیکی یا تصویربرداری‌های پیشرفته‌تر مثل MRI یا CBCT دارد.

عفونت‌های نهفته در سینوس‌ها

گاهی عفونت ریشه دندان‌های بالا به سینوس ماگزیلاری سرایت می‌کند. اگر این عفونت محدود به ناحیه سینوس باشد و هنوز اثری در استخوان فک نداشته باشد، ممکن است در عکس‌های معمول دندان‌پزشکی دیده نشود. در این موارد، عکس پانورامیک یا سی‌تی‌اسکن سینوس می‌تواند کمک‌کننده باشد.

آبسه‌های عمقی و پشت‌فکی (Retropharyngeal or Deep Space Abscesses)

این نوع آبسه‌ها در فضاهای عمیق ناحیه فک یا گردن ایجاد می‌شوند و ممکن است به‌هیچ‌وجه در رادیوگرافی دیده نشوند. آن‌ها علائمی مانند تب بالا، مشکل در بلع یا تنفس ایجاد می‌کنند و نیاز به تشخیص فوری از طریق تصویربرداری پیشرفته دارند.

عفونت‌های زیر روکش یا ترمیم‌های فلزی

در برخی موارد، وجود روکش‌های فلزی یا ترمیم‌های قدیمی می‌تواند مانع از دیده‌شدن دقیق ناحیه زیرین در عکس شود. اگر پوسیدگی یا عفونتی در این نواحی پنهان شده باشد، ممکن است در رادیوگرافی مشخص نشود یا تفسیر آن دشوار باشد.
گرچه رادیوگرافی ابزار مهمی برای تشخیص این عارضه است، اما محدودیت‌هایی دارد. در مواردی که علائم بیمار وجود دارد ولی در عکس‌ها چیزی دیده نمی‌شود، استفاده از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تر یا بررسی‌های بالینی دقیق‌تر ضروری خواهد بود. تصمیم‌گیری نهایی درباره نوع تصویربرداری، به تشخیص پزشک وابسته است.

در نهایت، اگرچه علائم ظاهری مانند درد، تورم یا ترشح چرک می‌توانند نشانه‌های واضحی از عفونت باشند، اما تشخیص قطعی و دقیق تنها با استفاده از عکس‌های رادیولوژی ممکن است. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کنند تا محل، شدت و نوع آن را به‌درستی تشخیص دهد و بهترین روش درمانی را انتخاب کند. بنابراین، اگر دچار علائم مشکوک به این عارضه هستید، مراجعه به دندانپزشک و انجام عکس‌برداری تخصصی را جدی بگیرید؛ چرا که تشخیص زودهنگام، از پیشرفت بیماری و درمان‌های پیچیده جلوگیری می‌کند. اگر به دنبال عکس دندان در بلوار کشاورز هستید پیشنهاد ما به شما مرکز رادیولوژی و سونوگرافی راد است، برای رزرو نوبت از این مرکز می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام نمایید.


منابع
axiondentalcare.com
clevelandclinic.org